Czy niski wzrost u dziecka zawsze oznacza celiakię? Nie, ale warto pamiętać, że celiakię uznaje się za przyczynę 2-8% przypadków niskiego wzrostu u dzieci (*). Dlatego gdy dziecko nie rośnie, czujność powinni wzmóc zarówno pediatrzy, jak i rodzice. Gorsza wiadomość jest taka, że pediatra w ramach NFZ nie zleci badań, które mogą wykryć celiakię u dziecka. A diagnoza jest niezbędna, by rozpocząć ścisłą dietę bezglutenową i pomóc dziecku rosnąć. Dlatego mamy dwa wyjścia.
Każde dziecko rośnie w swoim tempie i nie należy od razu wpadać w panikę, gdy maluch nieco odstaje od rówieśników. Tym bardziej, że dziecko niskich rodziców ma prawo różnić się od dziecka w rodzinie dryblasów :). Warto jednak wszelkie wątpliwości skonsultować z pediatrą. Bo gdy dziecko nie rośnie, jedną z przyczyn może być celiakia. „Uważna obserwacja dzieci z niskim wzrostem mogłaby przyspieszyć diagnozę celiakii u niektórych pacjentów o 2-3 lata (chorobę trzewna uznaje się za przyczynę 2-8% przypadków niskiego wzrostu dzieci)” – czytamy w czasopiśmie Analiza przypadków. Pediatria. (*)
Jakie wskaźniki wzrostu powinny zaniepokoić rodziców lub lekarza? Przede wszystkim ważny jest czas – tempo wzrastania należy oceniać w perspektywie około 6 miesięcy.
– poniżej 7 cm na rok (dzieci do 3. roku życia)
– poniżej 5 cm na rok (4-10 rok życia)
– poniżej 4 cm na rok (dla dziewczynek po 10. i chłopców po 12. roku życia – w okresie przed pokwitaniem)
Z własnego doświadczenia wiem, że czasem pediatrzy niezbyt poważnie traktują niepokoje rodziców. Szkoda, bo szybka diagnoza pomaga uniknąć późniejszych błędów i dłuższego leczenia. Oto przykład, opisany w czasopiśmie Analiza Przypadków Pediatria (*).”Większość przypadków dziewczynek z zespołem Turnera jest diagnozowana dopiero po 10. roku życia, a około 22% – po 12, co może mieć znaczący wpływ na efekt końcowy terapii z wykorzystaniem hormonu wzrostu.” Lepiej więc chuchać na zimne. I nie chodzi tu tylko o aspekty psychospołeczne (niskie dzieci mają często obniżoną samoocenę), ale o odpowiednio szybkie postawienie diagnozy.
Dlatego warto wiedzieć, jakie badania są pomocne w ustalaniu przyczyny niskiego wzrostu dziecka i jakie przysługują u pediatry w ramach NFZ. To m. in.: morfologia, badanie wieku kostnego (RTG), gazometria, ocena parametrów biochemicznych funkcji nerek i wątroby, jonogram z oceną gospodarki wapniowo – fosforanowej (Na, K, Ca, P, Mg), badania tarczycy – TSH i fT4, badanie ogólne moczu, badanie kału w kierunku zakażeń pasożytniczych.
Zła wiadomość jest taka, że badania w kierunku celiakii są – moim zdaniem – niezbędne, lecz nie są refundowane w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce. Inaczej jest we Włoszech i innych krajach europejskich.
Co zatem robić, gdy podejrzewamy, że nasze dziecko słabo rośnie właśnie z powodu celiakii? Wyjścia są dwa:
– skierowanie do gastroenterologa, który bezpłatnie w ramach NFZ wykona diagnostykę w celu wykrycia ewentualnej celiakii – termin oczekiwania na wizytę 6-12 miesięcy
– wykonanie badań krwi na własną rękę, prywatnie – koszt wykonania transglutaminazy tkankowej IgA oraz ogólnego poziomu IgA – około 150 zł (więcej we wpisie Jak wykryć celiakię – klik). Trzeba jednak pamiętać, że te wyniki u dzieci poniżej 3 lat nie zawsze są miarodajne i zawsze niezbędna jest i tak konsultacja z gastroenterologiem dziecięcym.
Jeśli specjalista wykona niezbędne badania i wykluczy celiakię jako przyczynę niskiego wzrostu dziecka, kolejne etapy diagnostyki powinny być prowadzone w specjalistycznych ośrodkach. Tam ocenia się m. in. funkcję hormonalną przysadki mózgowej, ze szczególnym uwzględnieniem jej roli w wydzielaniu somatotropiny. Testem przesiewowym oceniającym wydzielanie hormonu wzrostu jest test we śnie.
Zatem – gdy twoje dziecko nie rośnie, nie czekaj, aż samodzielnie „dogoni” rówieśników i skonsultuj się z lekarzem. Zwróć również uwagę na dietę – czy w menu dziecka jest odpowiednio dużo białka zwierzęcego, warzyw, kasz, ryżu, jaj, ryb, orzechów, masła? Bez tego nie da się urosnąć…
(*)Wpis powstał w oparciu o artykuł: ANALIZA PRZYPADKÓW PEDIATRA. Wydawnictwo PZWL, 1/2019, Lek. Jędrzej Nowaczyk, lek. Aleksandra Nowak – Turska Oddział Kliniczny Endokrynologii i Pediatrii, Dziecięcy Szpital Kliniczny w Warszawie