Jeśli u siebie lub u kogokolwiek z rodziny podejrzewasz kłopoty z glutenem, rozpocznij diagnostykę od zadania przeciwciał charakterystycznych dla celiakii. Szczegóły tych badań wyjawia mgr Marta Antczak, na co dzień pracująca w laboratorium analitycznym. Marta celiakię wykryła u siebie, następnie u swej mamy i siostry. Wykład o przeciwciałach wygłosiła podczas spotkania „Bezglutenowe skarby w bibliotece” w Lesznie w styczniu 2017 r.
Jeśli podejrzewasz u siebie, dziecka lub innego członka rodziny problemy z glutenem, nie przechodź od razu na dietę bezglutenową. Najpierw ustal, czy to celiakia (patrz niżej, w ramkach). W diagnostyce tej choroby kluczową rolę odgrywa wystąpienie przeciwciał. Niestety, lekarz rodzinny nie wypisze skierowania na bezpłatne badania krwi w tym kierunku. Można je wykonać za darmo jedynie u dzieci, w poradni gastroenterologicznej lub w czasie diagnostyki w szpitalu. Niezwykle rzadko na bezpłatne badanie przeciwciał mogą liczyć dorośli (np. w szpitalu). Jeśli więc nie chcesz czekać na odległy termin wizyty w poradni gastroenterologicznej lub w szpitalu, możesz prywatnie wykonać to specjalistyczne badanie krwi niemal w każdym laboratorium (koszt około 50 zł). Czasem, gdy konieczna jest bardziej zaawansowana diagnostyka, ogólny koszt badania przeciwciał w kierunku celiakii może wynieść nawet 200 zł. Ale zazwyczaj wystarczy to podstawowe badanie za około 50 zł.
Do wykrywania celiakii i monitorowania skuteczności diety bezglutenowej w celiakii najważniejsze są przeciwciała przeciw transglutaminazie tkankowej w klasie IgA (w skrócie anty-tTG IgA). Jeśli więc u siebie lub członków rodziny podejrzewasz celiakię, nie przechodź na dietę bezglutenową. Najpierw zbadaj przeciwciała właśnie w tej klasie (szczegóły w ramkach poniżej), wraz z ogólnym poziomem IgA. One powstają dużo szybciej, niż zanikają. Oznacza to, że u chorego na celiakię anty – tTG w klasie IgA mogą się pojawić już 1-4 tygodnie od wprowadzeniu glutenu do diety. Po eliminacji glutenu z diety będą stopniowo zanikać. Ujemnego wyniku można się spodziewać już po 3-6 miesiącach ścisłej diety bezglutenowej.
Jeśli nie jesteś pewna, czy skutecznie wyeliminowałaś gluten z diety swojej lub dziecka, możesz to monitorować przy pomocy badań krwi. Najbardziej wiarygodne jest badanie EMA – ale uwaga – należy je wykonywać zawsze w tym samym laboratorium.
Do monitorowania diety przydatne jest również badanie przeciw deaminowanym peptydom gliadyny (w skrócie DGP). Rekomenduje się je pacjentom z deficytem ogólnego poziomu przeciwciał w klasie IgA (szczegóły w ramkach poniżej).
W diagnostyce celiakii najważniejsze są przeciwciała w klasie IgA. Niestety, u niemowląt i dzieci poniżej 3. roku życia dość często nie udaje się oznaczyć ich poziomu (niedojrzały układ odpornościowy może nie wytwarzać przeciwciał mimo istnienia choroby). Z pomocą przychodzi wówczas badanie przeciwciał AGA. Gdy wynik jest dodatni, zaleca się ponowne ich powtórzenie po 3 miesiącach. Gdy poziom tych przeciwciał nadal jest podwyższony, zaleca się prowadzenie dalszej diagnostyki w kierunku celiakii.
Zdarza się, że z pełną diagnostyką specjalista czeka do ukończenia 3-4 roku życia dziecka, jednocześnie wprowadzając mu do tego czasu ścisłą dietę bezglutenową.